Cmentarz rzymskokatolicki, którego patronem jest Matka Boska Bolesna to najważniejsza nekropolia Bytomia, zarówno od strony historycznej, jak i zabytkowej. Jest to jeden z najpiękniejszych i największych cmentarzy w regionie. Mieści się przy ulicy Piekarskiej 71. W 1987 roku wraz z poszczególnymi nagrobkami, grobowcami i mauzoleami, które wyróżniają się wysokimi walorami architektonicznymi, został wpisany do rejestru zabytków.
Sprawdź też, jaki zakład pogrzebowy w Bytomiu należy do Grupy Pogotowie Pogrzebowe – zakłady pogrzebowe Bytom
Historia bytomskiego cmentarza
Mater Dolorosa I
Powstanie bytomskiego cmentarza związane było z dynamicznym rozwojem miasta w II połowie XIX wieku za sprawą rozwijającego się przemysłu. W mieście oprócz kościoła parafialnego istniał jeszcze kościół przy klasztorze franciszkanów. Kiedy na ówczesnym cmentarzu parafialnym, który znajdował się tuż za murami miejskimi, powoli zaczynało brakować miejsca, rozpoczęto starania o utworzenie nowej parafii i budowę kościoła. Ostatecznie podjęto decyzję o zamknięciu cmentarza parafialnego ze względów higienicznych i utworzenie nowego. Wyznaczono teren pod nową nekropolię i rozpoczęto nabywać działki w rejonie dzisiejszej ulicy Piekarskiej i Kraszewskiego. W 1866 roku ziemia pod cmentarz została poświęcona, a dwa lata później została utworzona nekropolia Mater Dolorosa I, która jest zlokalizowana przy ulicy Piekarskiej 71.
Na terenie cmentarza wyznaczono osiem kwater oddzielonych alejami oraz miejsce na kaplicę w jego centralnym punkcie. Neogotycka kaplica Matki Boskiej Bolesnej została wybudowana w latach 1881-1882 według projektu wiedeńskiego architekta, Hugona Heera. Jej fundatorką była Julianna Garus, mieszkanka Rozbarku – aktualnie jest to dzielnica Bytomia. W krypcie kaplicy spoczywają szczątki bytomskiego duchowieństwa, w tym znanego księdza, a także poety Norberta Bonczyka. Od patronki kaplicy wzięła się nazwa cmentarza – Mater Dolorosa, która z łaciny oznacza Matka Bolesna.
Mater Dolorosa II
W 1884 roku, w związku z szybkim zapełnianiem miejsc, które zostały przygotowane pod pochówki, została wydana zgoda na powiększenie cmentarza. Dwa lata później powstał mniejszy cmentarz Mater Dolorosa II, przy ulicy Piekarskiej 75.
Zmiany dokonywane na cmentarzu
Na początku XX wieku przy ulicy Piekarskiej wzniesiono dom dla zarządcy cmentarza, który został rozbudowany w 1933 roku. W 1938 roku teren Mater Dolorosa I został ogrodzony, do dziś zachowało się murowane ogrodzenie z bramą cmentarną. W latach 70 XX wieku większa część cmentarza Mater Dolorosa II została zamknięta dla celów grzebalnych. Część nekropolii uległa likwidacji, pozostawiono jedynie nieliczne nagrobki. Natomiast starszą cześć nekropolii, czyli Mater Dolorosa I, ocalono i w roku 1987 została wpisana do rejestru zabytków.
Rodzaje nagrobków
Jednym z najważniejszych miejsc na cmentarzu jest aleja przy murze zachodnim, gdzie możemy podziwiać najstarsze nagrobki. Znajdują się tam dziewiętnastowieczne kaplice grobowe i groby ważnych bytomskich rodzin. Na cmentarzu można wyróżnić kilka rodzajów nagrobków, na przykład w formie krzyża usytuowanego na postumencie. Są też nagrobki wolnostojące z rzeźbami, w formie płyty z inskrypcjami, a także neogotyckie i neoklasycystyczne kaplice grobowe. Do najważniejszych obiektów nekropoli można zaliczyć: neogotycką kaplicę Schastoków z 1895 r., centralną kaplicę Garusów z 1880 roku, czy też mauzoleum Goetzlerów z ok. 1900 r.
Znane osoby pochowane na cmentarzu w Bytomiu
Na najstarszej ocalałej nekropolii w Bytomiu spoczywa wiele znanych i zasłużonych dla regionu i lokalnej kultury osobistości. Na uwagę z pewnością zasługuje Paul Jackisch – najsłynniejszy bytomski architekt, honorowy obywatel Bytomia czy działacz kulturalny i pisarz Jan Ligoń. Znajdziemy też grób Piotra Miętkiewicza – pierwszego prezydenta Bytomia i wielu innych ważnych dla historii miasta osób.
Działania na rzecz Cmentarza Mater Dolorosa
W 2000 roku Towarzystwo Przyjaciół Bytomia razem z redakcją „Życia Bytomskiego” zainicjowało zbiórkę pieniężną na rzecz odnowienia zabytków, które znajdują się na bytomskim cmentarzu. Dzięki tej inicjatywie odnowiono m.in. kaplice: Schastoków, Peikertów, a także grobowce rodziny Hakubów, Nowotnych, Pisaków, Goetzlerów czy Garusów i innych, a na swoją kolej czekają następne. Z kolei od 2013 roku zbiórka realizowana jest na rzecz wybrukowania alejek prowadzących do nagrobków. Cmentarzem zarządza i opiekuje się parafia pod wezwaniem św. Trójcy.
Grupa Pogotowie Pogrzebowe
