Aktorka złotego ekranu
Krystyna Zofia Feldman, polska aktorka urodzona 1 marca 1916 roku we Lwowie, stała się jedną z najwybitniejszych postaci polskiego kina i teatru XX wieku. Zmarła 24 stycznia 2007 roku w Poznaniu, pozostawiając po sobie nie tylko bogatą spuściznę artystyczną, ale także pamięć o niezwykłej osobowości. Rozpoznawana głównie dzięki roli jaką zagrała w serialu „Świat według Kiepskich” tj. babka Rozalia Kiepska, a także roli malarza Nikifora w filmie „Mój Nikifor” oraz w innych, głównie drugoplanowych, ale zawsze bardzo wyrazistych i charakterystycznych rolach.
Dzieciństwo i Edukacja
Krystyna Feldman wychowywała się w Lwowie w atmosferze artystycznej rodziny. Już w młodym wieku wykazywała zainteresowanie teatrem i sztuką. Pochodziła z polsko-żydowskiej rodziny. Była potomkinią Hermanna Feldmanna, inspektora policji w Krakowie oraz córką Ferdynanda Feldmana, aktora, którego specjalnością były role szekspirowskie. Feldman uważany był nawet za gwiazdę z początkiem XX wieku. Jej matką była Katarzyna Feldman, aktorka teatralna i śpiewaczka operowej z domu Sawicka. Już od piątego roku życia wcielała się w mniejsze role. Po śmierci ojca, od 1919 roku, Krystyna kształciła się w prywatnym lwowskich studium aktorskim, które prowadził Janusz Stachocki. W 1934 roku ukończyła gimnazjum im. Królowej Jadwigi we Lwowie, zdając maturę eksternistycznie, aby ,mogła zdawać do szkoły teatralnej. Po trzech latach nauki, tj. 1937 roku, ukończyła Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie.
Okres przedwojenny i II wojna światowa
Jej kariera rozkwitła przed wybuchem II wojny światowej. W latach trzydziestych zadebiutowała na scenie teatralnej, zdobywając uznanie publiczności swoim niezwykłym talentem aktorskim. Pierwszy jej występ odbył się w Teatrze Miejskim we Lwowie. W 1939 roku dołączyła do zespołu teatralnego w Łucku, ale po wybuchu II wojny światowej powróciła do Lwowa. W 1942 roku przyjęła przysięgę i wstąpiła do Armii Krajowej, gdzie pełniła rolę łączniczki. W czasie okupacji niemieckiej w trakcie II wojny światowej, angażowała się w działalność konspiracyjną, co było powszechne wśród polskich artystów tamtych czasów Po powrocie Armii Czerwonej do Lwowa w 1944 roku, artystka powróciła na deskę sceny teatru lwowskiego. W tym czasie zaszokowała publiczność, wcielając się w postać Staszka w „Weselu” Wyspiańskiego, którego reżyserem był Aleksander Bardin.
Powojenne Lata
Po zakończeniu wojny kontynuowała swoją karierę teatralną, występując w różnych teatrach, takich jak Łódź, Katowice, Szczecin, Opole, Kraków (Teatr Ludowy w Nowej Hucie), i Poznań (Teatr Polski, a od 1983 roku także Teatr Nowy).Krystyna Feldman zdobyła również uznanie w świecie Teatru Telewizji, gdzie zagrała liczne role w spektaklach reżyserowanych m.in. przez Jerzego Antczaka, Andrzeja Barańskiego, Rudolfa Ziołę, Olgę Lipińską oraz trzykrotnie u Izabelli Cywińskiej. Jej wszechstronność i zdolności aktorskie zachwycały publiczność na różnych płaszczyznach scenicznego świata.
W 1980 roku Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła operacyjne śledztwo dotyczące aktorki, oznaczonego kryptonimem „Aranżerka”. Inicjatywa ta została podjęta w wyniku zaangażowania Krystyny Feldman w obronę autonomii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, co skutkowało tym, że stała się celem nękania. Pomimo monitorowania korespondencji, regularnych rewizji w jej miejscu zamieszkania oraz wielu trudności w rozwijaniu kariery aktorskiej, Feldman nie uległa presji i pozostała niezłomna.
Kariera film i serial
Jej debiutancka rola jako dewotki w filmie „Celuloza” (1953) Jerzego Kawalerowicza miała znaczący wpływ na jej dalszą karierę filmową, ukształtowując charakterystyczne cechy jej aktorskiego stylu. Ten sam rodzaj postaci, choć zróżnicowany pod względem charakteru, pojawił się w kolejnych produkcjach, takich jak „Kalosze szczęścia” (1958), „Awantura o Basię” (1959), „Dwóch żebrakach Adama” (1963), „Piekle i niebie” (1966), „Czerwonym i złotym” (1969) czy „Głosie z tamtego świata” (1962) w reżyserii Stanisława Różewicza, gdzie po raz pierwszy zagrała rolę nieepizodyczną.
Stała się wybitną aktorką drugoplanową, kreując różnorodne i często sprzeczne postacie, w których groteska mieszała się z powagą, ekstrawagancja ze spokojem, a fizyczna słabość z siłą charakteru i charyzmą. Jej repertuar obejmował role hrabiny („Godzina pąsowej róży”, 1963), żebraczki („Mansarda”, 1963; „Dwa księżyce”, 1993), aktywistki społecznej („Święta wojna”, 1965), chłopca („Samotność we dwoje”, 1968), pijaczka („Nad rzeką, której nie ma”, 1991), oszustki (odcinek 4 serialu „Kapitan Sowa na tropie”), sędziny („Otello z M-2”, 1968) czy królowej („Ubu król”, 2003).
Mimo że szeroka publiczność zapoznała się z nią głównie w latach osiemdziesiątych dzięki roli ekscentrycznej ciotki w „Yesterday” Radosława Piwowarskiego, Feldman często współpracowała z młodymi, debiutującymi reżyserami, takimi jak Jan Jakub Kolski („Pogrzeb kartofla”), Konrad Szołajski („Człowiek z…”) i Mariusz Treliński („Łagodna”). Zyskała masową popularność w wieku 83 lat, dzięki roli babci Rozalii w popularnym serialu „Świat według Kiepskich”.
W 2004 roku, mając 88 lat, zagrała po raz pierwszy w głównej roli jako malarz Nikifor Krynicki w filmie „Mój Nikifor” Krzysztofa Krauzego. Jej fenomenalna kreacja spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem publiczności, krytyków oraz jurorów polskich i zagranicznych festiwali filmowych. Mimo że Nikifor nie był jej pierwszą męską rolą (wcześniej zagrała Staszka w „Weselu”), był to jednak przełomowy moment w jej karierze. W ciągu swojego życia aktywnie wspierała poznański Teatrzyk Towarzyski Jacka Kowalskiego.
Laureatka Orła
Feldman zdobyła uznanie filmowe, zwłaszcza za swoje role w dwóch filmach, które przyniosły jej nagrody Orła. Pierwszą była rola drugoplanowa w filmie „To ja, złodziej” – produkcji z 2000 roku, która ukazała jej wszechstronność aktorską. Druga, równie znacząca, to pierwszoplanowa rola w filmie „Mój Nikifor” z 2004 roku, gdzie wcieliła się w postać Nikifora.
Fakt, że była laureatką ww. nagrody dwukrotnie, świadczył o jej wyjątkowym wkładzie w polską kinematografię. Podział nagród, pierwsza nagroda za drugoplanową rolę, a druga za pierwszoplanową kreację, potwierdzają jej wszechstronność i niezwykłą zdolność do wcielania się w różnorodne postacie.
Życie prywatne i śmierć
Jej partnerem życiowym był Stanisław Bryliński, który był od niej starszy o prawie 26 lat (ur. 1 maja 1890, zm. 10 października 1953).
Krystyna Feldman zmarła 24 stycznia 2007 roku w swoim poznańskim mieszkaniu. Jej pochówek odbył się 29 stycznia 2007 roku na cmentarzu komunalnym Miłostowo, gdzie spoczęła w alei zasłużonych (pole AZ-P-1). Zgodnie z życzeniem aktorki, została pochowana w kostiumie z ostatniego spektaklu – monodramu „I to mi zostało”.
Niewątpliwie pozostawiła po sobie trwałe ślady w polskim teatrze i kinie. Jej talent, oddanie sztuce oraz zdolność przenoszenia głębokich emocji na ekran uczyniły z niej nie tylko gwiazdę, ale i ikonę polskiego ekranu. Jej dziedzictwo nadal żyje w sercach widzów i wśród kolejnych pokoleń artystów.
Pogotowie Pogrzebowe
