Cmentarz św. Jerzego w Toruniu znajduje się w południowej części dzielnicy Chełmińskie Przedmieście przy ul. Konstantego Gałczyńskiego. Od strony tej ulicy umieszczone jest jego główne wejście w postaci dwóch bram. Oprócz niego na teren cmentarza można dostać się za pomocą pięciu furtek: obok kaplicy lub od ul. Morcinka oraz ul. Sportowej. Jest to cmentarz wielowyznaniowy. Jego zarządcą jest: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Toruniu, Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu oraz Parafia św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu. Oficjalnie jest już nieczynny, ale wciąż odbywają się na nim pogrzeby.
Historia toruńskiego cmentarza
Cmentarz św. Jerzego powstał w 1811 roku i jest najstarszym zachowanym cmentarzem w Toruniu. Przed nim istniał w mieście starszy, mieszczący się niegdyś w granicach terenu kościoła i szpitala św. Jerzego. Potrzeba wybudowania nowej nekropolii pojawiła się z powodu rozbudowy umocnień twierdzy toruńskiej i zlikwidowania przy tym starego cmentarza. Wtedy to kościół i szpital wyburzono, a nagrobki przeniesiono na inne nekropolie.
Na początku cmentarz miał dwóch zarządców: ewangelicką gminę św. Jerzego i staromiejską gminę ewangelicką. Od 1833 roku dołączyła do nich rzymskokatolicka parafia św. Janów, a w 1853 rzymskokatolicka parafia NMP. Wtedy właśnie dokonano wyraźnego podziału na części cmentarza zajmowane przez poszczególne parafie. Trzeba jednak zaznaczyć, że mimo tego wspólni użytkownicy nekropolii nigdy nie odgradzali się od siebie. Jedynym murem jest ten otaczający cmentarz.
Powierzchnia cmentarza systematycznie się powiększała w kierunku północnym za sprawą kolejnych darowizn. Największa z nich miała miejsce w 1890 roku, gdy Rada Miejska przyznała 2 ha terenu. Nastąpiło wtedy również uregulowanie kwestii własności – wszystkie tereny z wyjątkiem tych, które gmina św. Jerzego zakupiła pierwotnie, przeszły formalnie we władanie miasta. W roku 1903 baptyści otrzymali kawałek terenu.
Dwie wojny światowe i przesiedlenia spowodowały znaczny spadek ludności ewangelickiej, co z kolei wywołało zmiany w administrowaniu cmentarzem. Niektóre protestanckie kwatery zajęły katolickie parafie św. Janów i NMP, wskutek czego wiele nagrobków pozostało bez opieki i zostało zlikwidowanych.
Sprawdź także jaki zakład pogrzebowy w Toruniu należy do Grupy Pogotowie Pogrzebowe – zakłady pogrzebowe Toruń
Charakterystyka cmentarza św. Jerzego
Na cmentarzu spoczywają osoby z co najmniej trzech różnych wyznań: rzymskokatolickiego, ewangelickiego i prawosławnego. Cmentarz przypomina kształtem pięciokąt o powierzchni prawie 8 ha. Podzielony jest na 31 kwater o różnych rozmiarach. Dojście do nich umożliwia kilka alei poprowadzonych wzdłuż i w poprzek cmentarza. Drzewa posadzone obok nich zapewniają cień odwiedzającym to miejsce spoczynku. Na terenie nekropoli znajduje się drewniana kaplica zbudowana w 1885 roku i drugie w Toruniu kolumbarium. Umiejscowione jest ono obok placu na środku cmentarza, który niegdyś funkcjonował jako szkółka ogrodnicza, a obecnie jest miejscem, gdzie spoczywa generał Elżbieta Zawacka.
Kolumbarium na cmentarzu w Toruniu
Charakterystyczną cechą cmentarza jest wiele zabytkowych, metalowych ogrodzeń grobowych. Biorąc z nich przykład, nowi użytkownicy cmentarza często grodzą groby bliskich w podobny sposób. Od 1 listopada 2003 roku za sprawą Towarzystwa Miłośników Torunia odbywają się corocznie zbiórki w celu ratowania najstarszych cmentarnych pomników.
Pochowani na cmentarzu w Toruniu
Uważa się, że Cmentarz św. Jerzego jest odpowiednikiem warszawskich Powązek, ponieważ pochowano na nim wielu zasłużonych ludzi. Spoczywają tu m.in.: dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie Zygmunt Kittel (zm. 1960), astronom i profesor Władysław Dziewulski (zm. 1962), oraz generał brygady Elżbieta Zawacka – jedyna kobieta, która pomyślnie przeszła szkolenie na cichociemną (zm. 2009).
Niestety pomimo bogatej historii cmentarza do naszych czasów zachowało się niewiele grobów z XIX wieku. Najstarszy z nich to neoklasycystyczny nagrobek należący do Johna Ephraima Wessela – londyńskiego kupca, który mieszkał w Toruniu przy ul. Szerokiej 36. W pobliżu znajdziemy również żeliwny krzyż należący do zmarłego w 1936 roku kpt. Żernickiego – uczestnika powstania listopadowego i kilka innych płyt nagrobkowych z lat 40. XIX w. Oprócz nich przy głównym wejściu znajdują się jeszcze płyty z tamtych lat: jedna należy do Amalii Hirsch zmarłej w 1844 r. i sędziego Wilhelma Diestela zmarłego w 1851 r.
Od lewej: nagrobek Johanna Ephraima Wessela i nagrobek kpt. Antoniego Ignacego Żernickiego
Grupa Pogotowie Pogrzebowe
