Dziś mija 15. lat od śmierci Marka Grechuty – piosenkarza, kompozytora, mistrza poezji śpiewanej. Pozostały po nim niezwykłe utwory, które do dziś cieszą się niesłabnącą popularnością m.in. „Dni, których nie znamy”, „Ocalić od zapomnienia”, „Wiosna – ach to ty”, czy „Nie dokazuj”.
Marek Grechuta – lata młodości
Marek Michał Grechuta urodził się 10 grudnia 1945 roku w Zamościu. W latach młodości wyjechał wraz z rodziną do Chylic niedaleko Warszawy. Tam kościelny organista udzielał Grechucie pierwszych lekcji muzyki. Od najmłodszych lat uczył się też gry na fortepianie. W 1956 roku rodzina Grechutów wróciła do Zamościa, gdzie Marek ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego. Natomiast w 1963 roku rozpoczął studia na Politechnice Krakowskiej na Wydziale Architektury.
Początki kariery muzycznej
W 1967 roku Grechuta miał swój publiczny debiut muzyczny, występując z piosenką „Tango Anawa” na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie. Wtedy też zajął drugie miejsce wśród wokalistów. Rok wcześniej wraz z Janem Kantym Pawluśkiewiczem utworzyli Kabaret Architektów Anawa, który bardzo szybko został przekształcony w zespół towarzyszący Grechucie na występach.
Na VI Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1968 roku zdobył nagrodę dziennikarzy za wykonanie piosenki „Serce”. Rok później na VII Festiwalu w Opolu odebrał jedną z głównych nagród za piosenkę „Wesele”. Z zespołem Anawa na początku lat 70. nagrał swoje dwie pierwsze płyty. Z albumu „Marek Grechuta & Anawa”, pochodzą przeboje „Nie dokazuj” czy „Będziesz moją Panią”. Natomiast tytułowa piosenka drugiego albumu – „Korowód” została uhonorowana nagrodą główną na IX Festiwalu w Opolu.
Przeczytaj także: Wspomnienie – rocznica śmierci Zbigniewa Wodeckiego
Dalsza działalność muzyczna
W 1971 roku Grechuta opuścił zespół Anawa i założył Grupę WIEM, z którą nagrał dwa albumy – „Droga za widnokres” i „Magia obłoków”. 5 lat później ponownie nawiązał współpracę z Pawluśkiewiczem, a także napisał muzykę do tekstów Witkacego. Na 15. KFPP w Opolu zdobył Nagrodę Grand Prix za piosenkę „Hop – szklankę piwa”. Wtedy też Krystyna Janda wykonywała piosenkę „Guma do żucia”, której muzykę i słowa napisał Grechuta. Artysta był również współautorem musicalu „Szalona lokomotywa” Witkacego, który był wystawiany m.in. w krakowskim Teatrze STU oraz w katowickim Spodku w latach 1977-1980.
W 1976 roku rozpoczął współpracę z kabaretem literackim – Piwnica pod Baranami, która trwała prawie 10 lat. W połowie lat 80. Razem z Krystyną Jandą nagrał album „W malinowym chruśniaku” do wierszy Bolesława Leśmiana. W 1987 roku wydał płytę „Wiosna – ach to ty”, której tytułowy utwór stał się przebojem. Jest to jedna z najbardziej znanych piosenek Grechuty, ale też jedna z najpopularniejszych w historii polskiej muzyki rozrywkowej. Doczekała się licznych interpretacji w wykonaniu znakomitych polskich artystów. W 1994 roku wydał album „Dziesięć ważnych słów”, który zawierał piosenki poświęcone ważnym wartościom w życiu. Ponadto pisał muzykę do przedstawień teatralnych, a także wydał album nagrany z aktorami Teatru Starego w Krakowie oraz z dziecięcym chórem Gama.
W 2000 roku ukazała się antologia „Świecie nasz” zawierająca wszystkie albumy Grechuty, których ówcześnie było 13. Antologia została ponownie wydana w 2005 roku, uzupełniono ją wtedy o album „Niezwykłe miejsca”, czyli ostatni album studyjny Grechuty, a także o płytę „Godzina miłowania”, która składała się z nagrań archiwalnych.
Artysta pozostawił po sobie czternaście albumów, na których znajdziemy kilkadziesiąt utworów, które stanowią kanon polskiej piosenki. W jego twórczości przewijały się różnorodne gatunkowe wpływy, artysta wykorzystywał m.in. elementy rocka, jazz-rocka, rocka progresywnego i awangardy.
Działalność pozamuzyczna, w którą angażował się artysta
Grechuta był również aktywnym malarzem, w latach 80. jego prace były prezentowane na wystawach m.in. w Krakowie, Bytomiu czy w Myślenicach. Poza muzyką i malarstwem interesował się także rzeźbą i filozofią. Miał również epizody aktorskie, wystąpił w filmie „Polowanie na muchy” Andrzeja Wajdy oraz w filmie „Tumor Witkacego”.
Życie prywatne Marka Grechuty
Grechuta przez wiele lat cierpiał na zaburzenie afektywne dwubiegunowe, które znacznie utrudniało mu działalność artystyczną. Zaburzenie ujawniło się w latach młodości artysty, po nagłym rozstaniu z ukochaną dziewczyną – Haliną Marmurowską. Potem przez wiele lat w walce z chorobą wspierała go żona Danuta. Mieli jednego syna – Łukasza.
Ostatnie lata życia muzyka
Artysta zmarł nagle, w wyniku niewydolności krążenia w nocy 9 października 2006 roku, miał 60 lat. 17 października został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Sprawdź także działalność Pogotowia Pogrzebowego w Krakowie – zakłady pogrzebowe Kraków
Uroczystości na cmentarzu poprzedziła msza święta w Kościele Mariackim. Podczas niej artyści Piwnicy pod Baranami, a jednocześnie przyjaciele Grechuty zaśpiewali „Przychodzimy, odchodzimy” i „Dezyderata”. Pod koniec mszy wybrzmiała również melodia „Ocalić od zapomnienia”.
W pierwszą rocznicę śmierci artysty – 9 października 2007 roku, został odsłonięty pomnik Marka Grechuty na Cmentarzu Rakowieckim.
Upamiętnienie artysty
O Marku Grechucie powstały trzy książki:
- „Marek Grechuta. Portret artysty” Wojciecha Majewskiego,
- „Marek. Marek Grechuta we wspomnieniach żony Danuty” Danuty Grechuty i Jakuba Barana,
- „Chwile, których nie znamy. Opowieść o Marku Grechucie” Marty Sztokfisz.
W 2015 roku ukazał się również zbiór wierszy Grechuty „Pani mi mówi niemożliwe… Najpiękniejsze wiersze i piosenki”. Powstały także filmy dokumentalne o życiu Grechuty. Artysta otrzymał wiele nagród i odznaczeń. Był to m.in. Srebrny Krzyż Zasługi, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski czy Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Otrzymał także Złotego Fryderyka za całokształt twórczości artystycznej.
Grupa Pogotowie Pogrzebowe
