Jan Kobuszewski to aktor teatralny, filmowy oraz artysta kabaretowy. Swoimi niezapomnianymi kreacjami bawił i wzruszał kolejne pokolenia Polaków. Był ulubieńcem publiczności do tego stopnia, że już samo pojawienie się na scenie wywoływało uśmiech na twarzach widzów. Krytycy podkreślali, że jego talent komediowy był niezwykłym połączeniem żywej vis comica z lirycznością spod znaku Ildefonsa Gałczyńskiego. Pytany o poczucie humoru, mówił, że trzeba się z nim urodzić, mieć dużo szczęścia i ciężko pracować. Mimo ogromnej popularności do końca życia pozostał ciepłym, serdecznym i skromnym człowiekiem.
Edukacja i pierwsze kroki na deskach teatru
Jan Kobuszewski urodził się 19 kwietnia 1934 roku w Warszawie przy ul. Nadwiślańskiej 3 na Nowym Bródnie. Miał dwie starsze siostry. Jedną z nich była Hanna – matka aktora Wiktora Z borowskiego. Rodzina aktora od wielu pokoleń mieszkała w tej dzielnicy. Mikołaj Kobuszewski – dziadek Jana, był jednym z fundatorów Cmentarza Bródnowskiego i wybudował tam drewniany kościółek. Mały Jaś spędził dzieciństwo na Śródmieściu, w domu przy Śliskiej 12. Po wojnie przyszły aktor przeniósł się z rodziną na Saską Kępę, gdzie – jak wspominał po latach – przeżył najpiękniejsze okres swojego dzieciństwa. Dzielnicą, z którą związał ostatnie lata swojego życia, był Żoliborz.
Już w latach szkolnych pojawiła się u młodego Jana Kobuszewskiego pasja do teatru. Po ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w 1951 roku zdawał egzamin do Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Choć nie został wówczas przyjęty, nie zaniechał marzeń o karierze aktorskiej i rok później podjął kolejną, tym razem udaną próbę. Jeszcze jako student zadebiutował na deskach teatralnych w sztuce „Panna Maliczewska” Gabrieli Zapolskiej w reżyserii Janiny Romanównej. Jan Kobuszewski najbardziej znany był z ról komediowych, jednak jego kariera zawodowa zaczęła się od repertuaru klasycznego. Po ukończeniu Szkoły Teatralnej dostał angaż w Teatrze Młodej Warszawy (obecnie TR – Teatr Rozmaitości), a w kolejnych latach występował na deskach warszawskiego Teatru Klasycznego (obecnie Teatr Studio), Teatru Polskiego, i Teatru Nowego w Łodzi. W latach 1964–1969 był aktorem Teatru Narodowego w Warszawie, gdzie w 1968 roku zagrał w słynnej inscenizacji „Dziadów” Kazimierza Dejmka. Od 1976 roku Kobuszewski rozpoczął współpracę z komediowym Teatrem Kwadrat w Warszawie, w którym grał do końca kariery scenicznej w 2013 r. Stworzył tam liczne kreacje komediowe, jak Rotmistrz w „Damach i huzarach” Aleksandra Fredry (1977) czy tytułowy „Czarujący łajdak” Pierre’a Chesnota (1985). Częste obsadzanie w rolach komediowych wiązało się m.in. z jego szczególnymi warunkami fizycznymi. Aktor świadomy tego z dystansem opisywał samego siebie: „Długie toto, jak Don Kichot przynajmniej, chude toto, gęba pociągła i mizerna, nos orli niestety, uszy odstające, a do tego od dołu takie długie nogi, a od góry takie długie ręce”. Inni, opisując aktora, stosowali określenie Zelwerowicza „twarz wysoka, wzrostu podłużnego”. Pan Jan świetnie wykorzystywał swoje warunki fizyczne, czyniąc z nich swój znak rozpoznawczy.
Kariera filmowa i komediowa
Jan Kobuszewski zagrał w ponad 2 tysiącach telewizyjnych spektakli i programów rozrywkowych. Na mały ekran trafił niedługo po tym, jak telewizja rozpoczęła swoje oficjalne nadawanie w Polsce. „Kiedy zaczynałem, telewizja była bardzo małą dziewczynką” – wspominał po latach. Wraz z Janem Kociniakiem prowadził od 1963 roku pierwszy cykliczny program satyryczny – „Wielokropek”. Do historii telewizji przeszedł dzięki wcieleniu się w tytułową postać pierwszego polskiego serialu pt. „Barbara i Jan”.
Nowy etap w karierze zawodowej Jana Kobuszewskiego otworzył się w dość niesprzyjających okolicznościach. Gdy Kazimierz Dejmek został zwolniony ze stanowiska dyrektora Teatru Narodowego, część aktorów – w tym Jan Kobuszewski – odeszli z Teatru. Jednak ta decyzja spowodowała, że nie mogli podjąć pracy w żadnym innym teatrze. W tym czasie Edward Dziewoński tworzył swój legendarny kabaret „Dudek”. Zatrudnił Jana Kobuszewskiego, który w pełni objawił swój talent komediowy. Aktor stał się jednym z filarów kabaretu i zachwycał widzów rolami w niezapomnianych skeczach. Od tej pory kabaret stał się stałym punktem jego kariery zawodowej. Występował w programach rozrywkowych tworzonych przez Olgę Lipińską oraz był narratorem słynnych „Bajek dla dorosłych”. Młodsza widownia zapamiętała go z bajki „Przygód kilka wróbla Ćwirka”. Wszystkie postacie tej bajki mówiły głosem Pana Jana.
Zachęcamy do przeczytania wspomnienia o Adolfie Dymszy: Wspomnienie – rocznica śmierci Adolfa Dymszy
Jan Kobuszewski zagrał w ponad 30 filmach. Zadebiutował w 1955 roku niewielką rolą w filmie wojennym, „Godziny nadziei” Jana Rybkowskiego. Wśród licznych kreacji aktorskich najlepiej pamiętamy go z filmów takich jak „Brunet wieczorową porą”, „Nie ma róży bez ognia” czy „Poszukiwany, poszukiwana” oraz komedii muzycznych „Halo Szpicbródka” i „Lata dwudzieste, lata trzydzieste”. W większości jego role filmowe i telewizyjne dotyczyły postaci drugoplanowych lub epizodycznych. Na dużym ekranie nigdy nie zagrał roli na miarę swojego talentu. Agnieszka Osiecka powiedziała, że był „zmarnowanym Chaplinem polskiego kina”. Choć nie dane mu było stworzyć wielkiej kreacji kinowej, dzięki fenomenalnemu talentowi przekształcał swoje drobne epizody w aktorskie majstersztyki, które niejednokrotnie lepiej zapadały w pamięć niż postaci pierwszoplanowe. Za osiągnięcia artystyczne Jan Kobuszewski otrzymał szereg odznaczeń, między innymi Złoty Krzyż Zasługi oraz Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Jako człowiek wyróżniał się wielką klasą, ale też niezwykłą skromnością. Koledzy z teatru wspominają, że zawsze był gotów do pomocy i odnosił się z szacunkiem do innych ludzi. Choć kochał teatr, na pierwszym miejscu stawiał rodzinę. Przez 66 lat tworzył szczęśliwy związek z aktorką Hanną Zembrzuską. O relacji ze swoją żoną mówił z czułością: „Jesteśmy jak papużki nierozłączki, wszędzie i o każdej porze razem”.
Jan Kobuszewski zmarł 28 września 2019 roku w wieku 85 lat. Został pochowany w rodzinnym grobowcu na Starych Powązkach.
Przeczytaj o jednym z najważniejszych polskich cmentarzy: Największe cmentarze w Polsce – Cmentarz Powązkowski
Grupa Pogotowie Pogrzebowe
