Do czynności spisywania testamentów podchodzimy różnie, jedni z nas uważają, że testament to tylko formalność i piszą go w dość młodym wieku, by uporządkować swoje sprawy majątkowe zawczasu. Inni bywają przesądni, odkładają na ostatnią chwilę myśli o spisaniu tego typu dyspozycji lub unikają owego tematu. Osoby, które z racji swojego zawodu oswojone są z takimi dokumentami, zwykle podchodzą do zarządzania majątkiem rzeczowo i często są bardziej zdecydowane już jako młodzi ludzie – komu chcą przekazać swe dobra doczesne po nadejściu ich ostatniej godziny. Niezależnie od podejścia do tego zagadnienia warto zapoznać się z kilkoma kwestiami, które wpływają, na to, czy dany dokument będzie uznany za ważny w świetle obowiązującego prawa.
Kto może być testatorem
Według prawa człowiek mający możliwość sporządzenia ważnego testamentu musi być osobą pełnoletnią i posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. By dokument ten zachował swą ważność, nie może być sporządzony pod wpływem gróźb lub błędu, osoba go tworząca musi być świadoma swych czynów i dobrowolnie wyrażać swoją wolę.
Powody, dla których spisujemy testament
Gdy zastanawiamy się nad tym, czy napisać testament nurtują nas zazwyczaj dwie kwestie. Jedną z nich jest chęć obdarowania wybranej osoby lub kilku osób, które są tego godne – pomagają nam, mamy do nich pełne zaufanie, darzymy szczerymi, życzliwymi uczuciami miłości lub przyjaźni i jest to główny powód, dla którego chcemy obdarować przyszłych naszych spadkobierców wybranymi składnikami naszego majątku. Drugi aspekt, jaki motywuje nas często do sporządzenia testamentu, to wola ochrony naszych dóbr, przed osobami, które nie są godne, by otrzymać po nas spadek. Wtedy wiemy, że sporządzamy testament w celu zabezpieczenia naszego majątku na przykład przed niegospodarnością osób, które mogłyby go odziedziczyć.
Rodzaje testamentów
W Kodeksie cywilnym zawarte jest wyróżnienie dwóch form testamentów. Według tej zasady omawiane dokumenty dzielimy na testamenty zwykłe i szczególne.
Testamenty zwykłe i ich ceny charakterystyczne
Do grupy testamentów zwykłych zaliczamy:
– testamenty określane mianem holograficznych – własnoręcznych;
– testamenty zwane alograficznymi, czyli urzędowe;
– testamenty notarialne.
W przeciwieństwie do sporządzania testamentów szczególnych, te zwykłe są spisywane z większym namysłem i rozwagą, ponieważ potrzeba spisania ostatniej woli nie pojawia się nagle i w zaskakujących okolicznościach.
Testamenty szczególne
Testamenty określane jako szczególne to dokumenty, które są ważne tylko pod pewnymi warunkami – ich ważność jest ograniczona w czasie i obowiązują w ustalonych sytuacjach.
Niekiedy, w wyjątkowych okolicznościach samo ustne oświadczenie to jedyna forma rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci testatora. Taki dokument tworzy się tylko wtedy, gdy nie ma się możliwości, by napisać testament zwykły.
Cechy charakterystyczne testamentu holograficznego
Testament w całości ręcznie spisany, opatrzony podpisem twórcy, a często też datą nazywamy własnoręcznym, czyli holograficznym. Jest to najprostsza i niewymagająca wniesienia żadnych opłat forma wyrażenia swej woli przez testatora, czyli osobę spisującą testament. Aby taki dokument był ważny, w świetle przepisów prawa całość tego dokumentu musi być wykonana pismem odręcznym, a wszelkie dopiski umieszczone pod końcowym podpisem spadkodawcy nie będą brane pod uwagę. Przepisy określające te wymogi mają ograniczyć możliwość fałszerstwa takiego testamentu. Przykładami tego typu testamentów były listy do osób, które miały spadek otrzymać, a czasem nawet zdarzało się, że tego typu testament wyryty był na ścianie – sposób napisania nie jest tu ważny, ani materiał, na którym go spisujemy.
Czego należy się wystrzegać
Częstym błędem powodującym utratę ważności takiego dokumentu było podpisanie się pod wydrukiem lub maszynopisem, pomimo odręcznego podpisu – taki tekst nie ma mocy prawnej. Kolejnym powodem uznania testamentu za nieważny bywa wspólne utworzenie tego oświadczenia przez dwie osoby, na przykład małżonków. Każda z tych osób powinna spisać własny, odrębny testament.
Testament alograficzny – urzędowy
Ten typ testamentu odznacza się niską opłatą pobieraną przy jego sporządzaniu. Jednak obecnie niewielu Polaków korzysta z takiego rozwiązania, ponieważ to notariusz ma większe doświadczenie w doradzaniu i czuwaniu nad poprawnością zapisów zawartych w testamencie. Czasem zdarzało się, że tworząc testament urzędowy w przeszłości, popełniano błędy formalne.
W jakiej sytuacji warto skorzystać z możliwości sporządzenia testamentu urzędowego
Wtedy, kiedy jest to wygodna forma spisania ostatniej woli spadkodawcy, gdy wie, co chce zawrzeć w testamencie i nie potrzebuje dodatkowej porady. Testament urzędowy można spisać, jeśli testator ustnie wypowiada swoją wolę przed urzędnikiem przyjmującym to oświadczenie i w obecności dwóch świadków.
Procedura spisania testamentu urzędowego
Jeżeli spełnione jest kryterium obecności dwóch świadków, to w tym momencie następuje, wysłuchanie woli testatora i ustnie podaje on wszystkie informacje, które mają być zawarte w testamencie. Następnie osoba przyjmująca to oświadczenie spisuje je w formie protokołu, po czym odczytuje przy obecnych świadkach i spadkodawcy treść dokumentu. Czynnością kończącą tę procedurę jest złożenie podpisów pod tym dokumentem zarówno przez testatora, osobę tworzącą protokół, jak i świadków.
Gdzie się udać, by dopełnić formalności związanych z testamentem urzędowym
Dokument ten możemy sporządzić między innymi w urzędzie gminy lub urzędzie miasta – jeżeli na jego terenie mieszkamy, nasz testament sporządzi wtedy odpowiedni urzędnik. Osobą, która powinna sporządzić ten protokół może być wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Funkcję tę mogą także pełnić: starosta, marszałek województwa, kierownik urzędu stanu cywilnego, sekretarz powiatu albo gminy.
Testament notarialny – jakie cechy posiada?
Zwykła forma tego dokumentu wskazuje na zachowanie jego ważności w nieograniczonym terminie czasowym. Testament notarialny charakteryzuje się precyzją zwrotów w nim zawartych, w tym przypadku prawdopodobieństwo powstania błędu formalnego jest znikome. Sporządzając testament u notariusza, możemy zasięgnąć jego porady i dowiedzieć się szczegółowo jakie rozwiązanie będzie najkorzystniejsze dla naszych przyszłych spadkobierców. Notariusz może nam podpowiedzieć na przykład, by w tym akcie umieścić zapis, dotyczący tego, kto ma dziedziczyć, jeśli wskazana przez nas osoba nie będzie mogła lub nie będzie chciała przyjąć spadku.
Obowiązujące stawki za testament notarialny
Za sporządzenie tego dokumentu w formie aktu notarialnego przewidziane jest wynagrodzenie dla notariusza. W zależności, jakie informacje chcemy umieścić w testamencie – odpowiednio zapłacimy:
– gdy nasz testament będzie jednostronicowy, to jego sporządzenie będzie się wiązało z kosztem około 50 zł;
– testament z wypisem to wydatek rzędu 70 zł;
– jeśli chcemy w dokumencie zawrzeć treść pozbawiającą osobę uprawnioną do zachowku, wtedy koszt będzie większy – około 150 zł;
– by odwołać testament, trzeba uiścić kwotę 30 zł;
– za oświadczenie mówiące o odrzuceniu lub przyjęciu przez nas spadku – 50 zł.
Testamenty szczególne
Dość rzadko spotykanymi formami omawianych dokumentów są testamenty szczególne. Stosuje się je wtedy, gdy nie ma czasu i warunków do sporządzenia typowych zwykłych form. Najbardziej charakterystycznym dla tej grupy jest testament podróżny, który jest sporządzany na polskim statku morskim lub powietrznym poprzez oświadczenie testatora swej woli wobec dowódcy statku, albo jego zastępcy. Do ważności tego dokumentu musi być przy tym oświadczeniu jeszcze dwóch świadków. Drugim typem zaliczanym do testamentów szczególnych jest tak zwany testament ustny. Zachowa on swoją ważność tylko, gdy wygłoszenie treści dotyczących ostatniej woli odbyło się w obecności minimum trzech świadków. Istnieje jeszcze jeden dokument określany jako testament wojskowy. Szczegółowe zapisy na temat wymogów, jakie należy w tym wypadku spełnić, zawiera rozporządzenie wydane przez Ministra Obrony Narodowej. Procedury dotyczące osób związanych z wojskowością są dość skomplikowane, dlatego rozporządzenie to zostało wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.
Jak najlepiej spisać ostatnie dyspozycje
Wielość zapisów określających jak ma wyglądać testament, może wydawać się przytłaczająca, dlatego warto wcześniej zapoznać się z typowymi przykładami, które dostępne są na kilku wiarygodnych portalach dotyczących zagadnień prawniczych i notarialnych. Gdy zapoznamy się z oznaczeniami terminów prawnych, możemy spróbować napisać testament własnoręczny. Jeśli nasza sytuacja jest bardziej skomplikowana – wtedy warto udać się do notariusza i poprosić o poradę. Właściwe rozporządzenie naszym majątkiem dzięki fachowym wyjaśnieniom powinno być łatwiejsze. Wybierając formę testamentu, jako aktu notarialnego mamy pewność, że unikniemy błędów formalnych, a na tym właśnie najbardziej wielu osobom zależy – by zadbać o dobro bliskich oraz wykazać się wobec nich wdzięcznością i odpowiedzialnością.
Zapraszamy też do lektury innych naszych artykułów, np. formalności w momencie śmierci.
Grupa Pogotowie Pogrzebowe
