Wielokrotnie rozbudowywany na przestrzeni prawie pół wieku Cmentarz Osobowicki, jest cmentarzem komunalnym o powierzchni ponad 53 ha, co czyni go największym cmentarzem we Wrocławiu. Mieści się on przy ul. Osobowickiej 47–59, a jego główne wejścia umiejscowione są od strony wyżej wspomnianej ulicy.
Historia wrocławskiego cmentarza
Cmentarz założono w 1867 roku na obszarze dawnych pól zwanych od nazwiska właściciela „Polankowe Pola”. Jego najstarszą częścią jest dzisiejszy narożnik południowo-wschodni. Na początku miał kształt prostokąta, podzielony był na cztery części dwoma prostopadłymi drogami. Na środku nekropolii w miejscu, gdzie drogi się krzyżowały, stał krzyż. W 1869 roku dodatkowo zbudowano drogę łączącą go z miastem i ogrodzono drewnianym płotem. W 1872 roku w północno-zachodniej części wybudowano ośmioboczną kaplicę w stylu neoromańsko-neogotyckim, którą zaprojektował Carl Kolbe. Na początku z cmentarza korzystała jedynie parafia Św. Wojciecha. Następnie teren podzielono pomiędzy trzy parafie: Św. Wojciecha, Św. Michała i Św. Macieja, a od 1875 roku również ewangelicką gminę Św. Bernarda.
Rozbudowa nekropolii
Nekropolię kilkakrotnie rozbudowywano, po raz pierwszy zrobiono to w 1882 roku, a następnie w 1885. Teren nekropolii podzielony był przez drogi, tworząc siatkę. Drugi raz zrobiono to na początku XX wieku. Dobudowana wtedy część różni się od poprzednich sposobem ułożenia ścieżek, ponieważ poprowadzono je tu swobodnie. W tym samym czasie wybudowano żelazny płot od strony ul. Osobowickiej. Rozbudowanie cmentarza pozwoliło na jego większą liczbę użytkowników, w związku z czym pod koniec lat 30. XX wieku, oprócz wcześniej wymienionych parafii, w sumie korzystały z niego jeszcze: szpital Wszystkich Świętych, gmina luterańska, starokatolicy, parafia NMP na Piasku, a także parafia Św. Bonifacego i Zbawiciela. W czasach I wojny światowej przygotowano kwatery dla poległych żołnierzy z żeliwnymi krzyżami zaprojektowanymi przez śląskiego rzeźbiarza Roberta Bednorza.
Po wcześniej wspomnianych powiększeniach cmentarza narodziła się potrzeba wybudowania nowej, większej kaplicy. Próbę tę podjął wybrany w 1908 roku miejski radca budowlany Max Berg. Na początku bezskutecznie, udało mu się to dopiero w 1920 roku, gdy jego czwarty projekt kaplicy został wykonany. Uroczyste otwarcie budynku nastąpiło 8 grudnia 1921. Został wzniesiony jako jeden z pierwszych w stylu modernistycznym i był jak na tamte czasy nowatorską konstrukcją. Posiada płaski dach, a także białą otynkowaną elewację. Pomieszczenie do odprawiania uroczystości żałobnych jest wyższe od reszty budynku i wyróżnia się kształtem sześcianu zwieńczonego sygnaturą. Dodatkowo oprócz pełnienia funkcji religijnych w kaplicy znajduje się również kostnica.
Kaplica z 1921 roku – widok od strony południowej
Pod koniec lat 20. XX wieku nastąpiło kolejne, trzecie już rozszerzenie cmentarza, wtedy to część tego terenu przeznaczono na szkółkę drzew i krzewów. Po II wojnie światowej ponownie rozszerzono cmentarz, ale za to zlikwidowano część wschodnią przylegającą do ul. Osobowickiej, a tereny szkółki przeznaczono na miejsce pochówków. Z kolei w latach 60. XX wieku rozebrano starą kaplicę.
O zakładach pogrzebowych, które należą do Grupy Pogotowie Pogrzebowe i działają we Wrocławiu, można przeczytać, przechodząc na podstronę zakłady pogrzebowe Wrocław
Wyróżniające się kwatery
Pod koniec lat 40., na północny zachód od kaplicy, po lewej stronie głównej alei założono kwaterę muzułmanów oznaczoną literą „M”. Po prawej stronie głównej alei, w kwaterze 41 spoczywają w charakterystycznych kaplicach grobowych Romowie z rodziny Łakatoszów.
Kaplice grobowe Romów
Kwaterę 24, a także 42 przeznaczono dla osób zasłużonych, obok mieści się pomnik Żołnierzy KBW z 1965 i obelisk Funkcjonariuszy MO oraz Policji. Druga kwatera dla zasłużonych znajduje się na polu 79, jest tam kamienny pomnik z napisem „Zasłużonym w 40 rocznicę powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Macierzy. Społeczeństwo Wrocławia 1985”. Kwatera kombatantów znajduje się z koli na polu 119, wraz z pomnikiem w kształcie Krzyża Walecznych otoczonym trzema kolumnami, a obok, na polu 120 mieści się kwatera bezimiennych ofiar stalinizmu i Pomnik Pamięci Pomordowanych.
Znane osoby pochowane na Cmentarzu Osobowickim
Przez prawie 150 lat istnienia cmentarza pochowano na nim wielu zasłużonych, a także rozpoznawalnych osobistości. Jednym z nich jest Adolf Anderssen, nieoficjalny mistrz świata w szachach w latach 1851–1858, zmarły 13 marca 1879. Partia szachowa rozegrana 21 czerwca 1851 roku pomiędzy nim a Lionelem Kieseritzkym przeszła do historii jako jedna z najsłynniejszych wszech czasów. Na wspomnienie zasługuje również Stanisław Ryniak, architekt, a także pierwszy polski więzień obozu KL Auschwitz, który na szczęście przeżył wojnę i zmarł 13 lutego 2004.
Grupa Pogotowie Pogrzebowe
