Czasem przychodzi nam stanąć przed niełatwym zadaniem, mianowicie podjęciem decyzji o tym, by dokonać ekshumacji. Jest to trudne emocjonalnie, ale również stanowić może spore wyzwanie pod względem organizacyjnym. W tej sytuacji będzie nam potrzeba cierpliwość, by dopełnić wszelkich niezbędnych formalności. Chcąc ułatwić sobie to zadanie najlepiej zapoznać się z czekającymi nas etapami, by rozłożyć w czasie potrzebne działania i wszystko odpowiednio wcześniej zaplanować.
Czym jest ekshumacja
Ekshumacją nazywamy wydobycie szczątków albo zwłok ludzkich z grobu lub tymczasowego miejsca, gdzie były one pochowane. Jest to związane z potrzebą przeniesienia zwłok lub szczątków osoby zmarłej do innego grobowca w obrębie danego cmentarza lub na inną nekropolię. Niekiedy takie przenosiny związane są z remontem grobowca lub koniecznością przeprowadzenia oględzin lekarsko-sądowych. Jeżeli to rodzina osoby zmarłej zleca wykonanie ekshumacji, to czynnością tą zajmuje się wybrany przez daną rodzinę Zakład Pogrzebowy.
Ekshumacja w przypadku dzieci martwo urodzonych oraz w innych nietypowych sytuacjach
Terminem „zwłoki” określa się również ciała zmarłych osób i dzieci, które urodziły się martwe, bez względu na to jak długo trwała ciąża. Ekshumacja dokonywana jest nie tylko w przypadku ciała ludzkiego, ale także dotyczy samych jego szczątków, czyli także popiołów powstałych po spopieleniu zwłok. Dotyczy ona również wszelkich pozostałości zwłok wydobytych w trakcie kopania grobu lub jego remontu.
Jakie są powody przeprowadzania ekshumacji
Zazwyczaj występuje konieczność ekshumacji w dwóch wypadkach: wydobycia zwłok ludzkich dokonuje się w celu oględzin sądowych bądź lekarskich. Trzecim jej powodem jest potrzeba przeniesienia szczątków z jednego miejsca na inne – nowe miejsce pochówku. Czasem się zdarza, że pogrzeb jest robiony w nieznacznym pośpiechu i bez dłuższego namysłu, a po czasie lub rodzinnej naradzie decydujemy się na zmianę miejsca pochówku. Często, gdy rodzina rozdzielona jest odległością wielu kilometrów, odwiedzanie grobów rodzinnych sprawia sporą trudność. Ekshumacja ma na celu rozwiązanie tego problemu.
Koszt przeprowadzenia ekshumacji
Jeżeli rodzina chce przenieść ciało zmarłego z jednego grobu do innego grobowca, to powinna liczyć się z kosztem rzędu od 750,00 zł do około 2600,00 zł. Cena ta nie obejmuje zakupu nowej trumny. Koszty te są różne w zależności od konkretnego województwa w Polsce. Wpływa na nią również odległość, na jaką należy przewieźć ciało. Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że cena transportu na terytorium Polski znacznie się różni od transportu zagranicznego. Planując ekshumację w celu przenosin ciała zmarłej osoby z jednego miejsca w inne, należy zadbać, by w miejscu docelowym było wykupione miejsce na cmentarzu.
Co jeszcze wpływa na cenę ekshumacji
Na łączny koszt ekshumacji mają wpływ następujące czynniki:
– opłata za nowe miejsce pochówku, jaką pobiera zarząd cmentarza – jest to koszt dochowania na przykład do grobowca rodzinnego lub opłata pobierana za zupełnie nowe miejsce na nekropolii docelowej;
– dodatkowa opłata administracyjna ustalona przez włodarzy cmentarza – jest to zwykle niewielka kwota w stosunku do całości opłat – na przykład 54 zł w Koszalinie;
– spory wpływ na koszt ekshumacji ma zakres usługi, jaką zlecimy Zakładowi Pogrzebowemu – może być to zarówno demontaż nagrobka, czynności ekshumacyjne, transport specjalistyczny oraz niezbędne czynności związane z chowaniem zwłok do nowego grobowca.
Cena usługi za czynności ekshumacyjne, jaką pobierze wybrany przez nas Zakład Usług Pogrzebowych, uzależniona jest również od czasu przebywania szczątków w danym grobie – dla przykładu ekshumowanie szczątków pochowanych 20 lat temu to koszt około 750,00 zł.
Specyfika tej czynności
Ekshumacja jest czynnością obwarowaną wieloma przepisami prawa i w związku z tym wymaga skompletowania wielu dokumentów. Pierwszą rzeczą, o której należy pamiętać jest zasada, że do przeprowadzenia ekshumacji zwłok lub szczątków ludzkich jest wymagane zezwolenie państwowego inspektora sanitarnego. Zezwolenie to jest konieczne, ponieważ ekshumacja może odbywać się w ściśle określonych warunkach i z góry ustalonym czasie przewidzianym przez ustawodawcę. Powyższe obwarowania podyktowane są wymogiem zapewnienia bezpieczeństwa sanitarnego.
Kto może złożyć wniosek o ekshumację
Z takim wnioskiem można wystąpić w dowolnym terminie, aczkolwiek przepisy wyraźnie mówią, że sama ekshumacja może odbyć się od połowy października do połowy kwietnia.
Wniosek o ekshumację mogą złożyć osoby uprawnione do pochowania, czyli:
– mąż lub żona;
– krewny zstępny (na przykład dziecko, wnuk lub prawnuk);
– krewny wstępny (przykładowo: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie);
– krewny linii bocznej do 4 stopnia pokrewieństwa (czyli: rodzeństwo, stryjkowie, ciotki, siostry lub bracia cioteczni);
– powinowaty w linii prostej do 1 stopnia (może to być teść, teściowa, synowa lub zięć).
Istnieje również możliwość złożenia takiego wniosku, jeśli wcześniej ta osoba dobrowolnie podjęła się pochowania danych zwłok lub szczątek.
Co zrobić, gdy w naszej rodzinie powstał spór o dalszą dyspozycję dotyczącą grobowca
Jeśli zaistniał spór z innymi osobami, które również posiadają prawo do pochowania zmarłej osoby, to sąd zdecyduje o tym, kto ma prawo zarówno do dysponowania określonym grobem, jak i kto ma prawo do ekshumacji.
Kto czuwa nad przeprowadzanymi ekshumacjami
Za czynności związane z ekshumacją odpowiada państwowy inspektor sanitarny – właściwy ze względu na miejsce, czyli może to być państwowy powiatowy inspektor sanitarny, a w niektórych rejonach jest to państwowy graniczny inspektor sanitarny, który działa na obszarach przejść granicznych drogowych, lotniczych, kolejowych, rzecznych lub morskich, portów lotniczych oraz morskich, a także jednostek pływających na polskich wodach terytorialnych.
Jakie dokumenty są wymagane przez Zakłady Pogrzebowe przy ekshumacji
Pracownicy Zakładu Pogrzebowego, by dokonać ekshumacji będą potrzebowali uzyskać następujące informacje:
– imię i nazwisko osoby zmarłej,
– datę i miejsce urodzenia tej osoby,
– datę śmierci,
– numer aktu zgonu,
– miejsce pochowania przed ekshumacją,
– docelowe miejsce pochówku – po ekshumacji,
– oraz potrzebny jest dostęp do uzasadnienia wpisanego na wniosku o zezwolenie na ekshumację.
W jaki sposób można uzyskać zezwolenie na ekshumację
Wyżej wymieniony dokument uzyskujemy poprzez złożenie stosownego wniosku we właściwej ze względu na miejsce położenia grobu powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej, wniosek ten należy kierować do państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Jeżeli zaś grób, z którego planowane jest wydobycie zwłok, leży na terenie właściwym dla państwowego granicznego inspektora sanitarnego, to wniosek o zezwolenie na ekshumację składamy w granicznej stacji sanitarno-epidemiologicznej. Wniosek taki można złożyć podczas wizyty w urzędzie, listownie bądź elektronicznie – jeżeli dysponujemy Profilem Zaufanym.
Kiedy można dokonać ekshumacji
Jeśli na początku roku kalendarzowego będziemy planować czynności ekshumacyjne, to im bardziej będziemy zwlekać ze skompletowaniem wszystkich potrzebnych zaświadczeń, tym większe jest prawdopodobieństwo, że na samą ekshumację będziemy musieli poczekać do jesieni, ponieważ w miesiącach letnich nie jest ona dokonywana. Czynności ekshumacyjne można przeprowadzać co roku w okresie: od 16 października do 15 kwietnia. Zgromadzenie odpowiednich dokumentów trwa od miesiąca, a czasem nawet do trzech miesięcy. Pracownicy Zakładów Pogrzebowych starają się maksymalnie ułatwić wszelkie formalności związane z ekshumacją, tak, by odbyła się ona sprawnie i szybko, w tym celu udzielają niezbędnych informacji – gdzie można uzyskać wymagany dokument i jaki jest zwykle czas oczekiwania na niego.
Czy można przeprowadzić ekshumację w innym terminie
W wyjątkowych sytuacjach może się ona odbyć w innym terminie, ale wyłącznie za zgodą właściwego dla danego miejsca państwowego inspektora sanitarnego.
Kogo należy poinformować o terminie dokonania ekshumacji
Konieczne jest powiadomienie o tym zamiarze i planowanym terminie prac zarówno właściwego, ze względu na miejsce państwowego inspektora sanitarnego, który zezwolił na ekshumację, jak i zarząd danego cmentarza, na którym odbędzie się wydobycie zwłok.
Wymagane zaświadczenia
Należy zgromadzić następujące dokumenty:
– zezwolenie na przeprowadzenie ekshumacji zwłok lub szczątek,
– odpis aktu zgonu,
– dokument stwierdzający, że zgon nie nastąpił na skutek choroby zakaźnej,
– zaświadczenie informujące o możliwości przeprowadzenia ekshumacji,
– zaświadczenie o posiadaniu wolnego miejsca w grobie,
– ewentualnie także pełnomocnictwo w sprawach administracyjnych.
Dodatkowe zaświadczenia
Do wniosku można dołączyć także zaświadczenia od właściwego zarządu cmentarza:
– o możliwości przeprowadzenia ekshumacji;
– o możliwości dokonania pochówku w innym grobie.
W przypadku sporu o prawo do danego grobowca trzeba dołączyć też dokumenty, które potwierdzają prawo wnioskodawcy do grobu – może być to zgoda pozostałych osób dysponujących prawem do pochówku lub wyrok sądu.
Ekshumacja osób zmarłych na choroby zakaźne
Jeżeli dana osoba zmarła z powodu choroby zakaźnej, to dopiero po upływie 2 lat od jej śmierci państwowy inspektor sanitarny może wydać zezwolenie na wydobycie takich zwłok lub szczątków.
Transport zwłok
Należy także pamiętać, że jeśli występuje potrzeba przewiezienia zwłok lub na inny cmentarz, to należy uzyskać osobne zaświadczenie lub pozwolenie.
Kiedy odbywają się ekshumacje z urzędu
Ponadto ekshumacje mogą odbyć się w następujących sytuacjach:
– na zarządzenie sądu lub prokuratora,
– na podstawie decyzji właściwego wojewody, decyzja taka zostaje wydana na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej z ramienia Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,
– na podstawie decyzji państwowego inspektora sanitarnego w sytuacji, gdy następuje zmiana przeznaczenia terenu obecnej nekropolii.
W wyjątkowych przypadkach, takich jak wywłaszczenie cmentarza, obowiązują przepisy, na podstawie których to nowy nabywca terenu jest zobowiązany do poniesienia kosztów i zorganizowania ekshumacji – przeniesienia zwłok lub szczątków w nowe miejsce spoczynku.
Wymogi przy pracach archeologicznych
Zezwolenia nie są potrzebne, gdy prowadzone są prace archeologiczne, wykopaliskowe na starodawnych cmentarzyskach lub w miejscach położonych poza terenem dzisiejszych cmentarzy.
Podsumowując, by dokonać ekshumacji, należy pamiętać o istniejących w tej sytuacji kolejnych etapach postępowania. Tu nic nie dzieje się natychmiast i zwykle nie mamy wpływu na przyspieszenie procedur lub zredukowanie ilości wymaganych dokumentów. Jedynym sposobem na poprawę koordynacji tych wszystkich elementów jest właściwe zaplanowanie naszych działań, a do tego potrzebna jest znajomość kolejnych kroków niezbędnych do realizacji tego przedsięwzięcia. Kluczem jest tu rzetelna informacja i wytrwałość w działaniu.
Grupa Pogotowie Pogrzebowe
