Klepsydra czy nekrolog. Którą formę zastosować?
Nekrolog i klepsydra są słowami stosowanymi na oznaczenie różnych form powiadamiania o śmierci danej osoby. Obie formy zawierają ogólne informacje dotyczące osoby zmarłej, podają datę i miejsce uroczystości pogrzebowej oraz kto żegna zmarłego.
Te dwie formy swoistych pożegnań wystosowanych, by zadośćuczynić tradycji i poinformować dalszą rodzinę oraz przyjaciół zmarłego o dacie pogrzebu znacznie się od siebie różnią, ponieważ są umieszczane w innych przestrzeniach. Dziś w dobie powszechnej cyfryzacji coraz bardziej popularne jest także umieszczanie tego typu informacji także w różnego typu mediach i serwisach.
Sposób publikacji nekrologu i klepsydry
Nekrologi zazwyczaj są zamieszczane w prasie – także wirtualnie, a klepsydry mają postać kartki papieru z wydrukowaną odpowiednią treścią i zachowaną formą, która nadaje odpowiedni ton tej wypowiedzi – wyrażamy w ten sposób żal z powodu utraty bliskiej osoby, a jednocześnie tworzymy coś materialnego, by jak najszybciej poinformować wszystkie osoby, które będą chciały wziąć udział w pogrzebie. Dzięki formie klepsydry zawiadamiamy osoby mieszkające w naszej okolicy. Do poinformowania szerszego kręgu ludzi służy nam nekrolog – umieszczenie go w prasie, czy w mediach pozwoli nam powiadomić jak najszerszy krąg odbiorców – jest to szczególnie ważne i potrzebne, jeżeli osoba, której pogrzeb organizujemy była postacią rozpoznawaną publicznie lub zasłużoną dla szerokiej społeczności.
Klepsydry są rozwieszane w takich miejscach publicznych, by krewni i znajomi osoby, którą chcemy pożegnać mogli je zobaczyć. Będą to okoliczne domy, tablice ogłoszeniowe, które znajdują się przy kościele, cmentarzu i w innych miejscach, gdzie są ustawione specjalnie do tego celu przeznaczone słupy – na przykład przy szpitalu lub targowisku miejskim. Taki sposób powiadamiania jest często bardzo istotny dla osób starszych lub niespokrewnionych i nie będących w ścisłym kontakcie z rodziną zmarłego. Jest to szczególnie ważne w miastach, gdzie utrzymuje się duża anonimowość i tak ważna informacja niekoniecznie może dotrzeć w łatwy sposób nawet do osób blisko związanych ze zmarłym. Powodem tego jest rozmiar naszych miast – jesteśmy rozproszeni na dużym obszarze i taka klepsydra jest bardzo ważnym elementem komunikacji. Dzięki klepsydrom pogrzebowym możemy powiadomić naszych bliskich i przyjaciół szczególnie w większych aglomeracjach.
Kto powinien rozwiesić klepsydry?
Czasem najbliższa rodzina sama chce zadecydować, gdzie zostaną umieszczone klepsydry, ale najczęściej jest to zlecane Zakładom Pogrzebowym i to ich pracownicy się tym zajmują, ponieważ wiedzą, gdzie można wywieszać klepsydry cmentarne i jest to dozwolone przez prawo. Pamiętajmy, że nie we wszystkich miejscach wypada taką informację zawiesić.
Czym charakteryzuje się klepsydra i jak powinna wyglądać?
Jeżeli sami chcemy wydrukować klepsydry posiłkując się wzorami zaczerpniętymi z internetu, to pamiętajmy, by zachować jej właściwy format, co wiąże się z powagą i uroczystym charakterem – to nie jest zwykłe ogłoszenie. Klepsydrę wtedy możemy odróżnić od zwykłego plakatu, gdy nadamy jej specyficzny styl. Klepsydra musi być z daleka widoczna – najlepiej w formacie A4. Tak, by imię i nazwisko zmarłego było dobrze widoczne i osoby starsze lub słabo widzące, mogły je z łatwością przeczytać. Zwykle też rozpoznajemy ją po charakterystycznym czarnym obramowaniu, czarnym kolorze liter i małym, ozdobnym elemencie nadającym całości wyraz pięknego pożegnania.
Nazwa „klepsydra” wywodzi się od narzędzia, którym odmierzano czas od starożytności. W Polsce kiedyś używano zwrotu: „kartki pogrzebowe” – właśnie na nich informowano o śmierci konkretnej osoby i przy tym umieszczano rysunek klepsydry. Później jednak wyrażenie „kartki pogrzebowe” wyszło z obiegu, a zastąpiła je nazwa określająca ów rysunek na tych kartach.
Przed rozwojem sztuki drukarskiej kartki pogrzebowe wypisywano ręcznie, zawieszano je podobnie, jak czynimy to dzisiaj z klepsydrami lub dawano osobiście krewnym w mniejszej formie – wielkości pocztówek, by zawiadomić o zgonie danej osoby, a jednocześnie zaprosić do wzięcia udziału w uroczystościach pogrzebowych. Wraz z upływem czasu rosła ich różnorodność, doskonalono je chcąc nadać tej formie pożegnania bardziej osobisty i wyjątkowy charakter. Te pisane zostały zastąpione przez grafiki wykonane w technice drzeworytu, później wykonywane techniką litografii i miedziorytu. Miedzioryt pozwalał artyście na stworzenie wizerunku zmarłego i nadanie mu głębi dzięki zastosowaniu gradacji i różnych odcieni szarości. Niegdyś klepsydry były swoistymi dziełami sztuki z pięknymi grafikami i bogatą ornamentyką, ponieważ zmieniały się wraz z rozwojem sztuki cmentarnej i coraz większą wrażliwością na piękno. Dziś pozostało to już tylko wspomnieniem, w stylu nowoczesnych klepsydr króluje prostota, czytelność i estetyka odpowiadająca współczesnemu minimalizmowi.
Nekrolog – jak zmieniał się na przestrzeni czasów i co go charakteryzuje
Nie każdy zdecyduje się na zredagowanie nekrologu osoby bliskiej. To już jest forma, której należy poświęcić chwilę czasu, namysłu i rozwagi. Historia pisania nekrologów również jest dłuższa i bardziej skomplikowana. Geneza powstania nekrologów łączy się z kalendarzem. Na początku były to po prostu notatki zawierające imiona i nazwiska umieszczone na marginesach tych ksiąg, lecz z upływem czasu przekształciły się one w osobną księgę zwaną „necrologium”. Łączyły one swą funkcję informacyjną z dokumentowaniem treści dotyczących biografii zmarłych osób, które bez zapisu niewątpliwie odeszłyby w zapomnienie.
Po przekształceniu się nekrologu w dzisiejszą jego formę, słowo to jest rozumiane jako pośmiertne ogłoszenie najczęściej zamieszczone w prasie dotyczące osoby, która odeszła „w zaświaty” i forma ta popularna jest od około dwustu lat w związku z szybkim rozwojem prasy w XIX i XX wieku.
Nekrolog dziś jest gatunkiem prasowym, ale nie zawsze tak było…
Różne przeobrażenia samej nazwy nekrolog świadczą o związanej z nim bogatej historii – pochodzi ona z grecki: nekrós – trup i logos – słowo. Następnie w wiekach średnich nastąpiła latynizacja owego wyrazu, ponieważ to łacina była językiem powszechnie używanym w kościele. W tej instytucji przywiązywano szczególną wagę do tradycji i dokumentowania istotnych aspektów działalności. Nekrolog ma zatem kontekst historyczny i łączy się z prowadzeniem dokumentacji, odnotowaniem danego faktu z myślą nie tylko o współczesnych czytelnikach danego tekstu, ale także tych przyszłych jego adresatów, którzy przeszukując stare dokumenty będą szukali śladów historii. Miano więc nadzieję na stworzenie czegoś trwalszego, niż owe kartki pogrzebowe, które gdy raz zawisną na drzwiach domostwa osoby zmarłej odejdą wraz z nią w niepamięć.
Na przestrzeni wieków forma nekrologu podlegała wielu zmianom i przeobrażeniom dotyczącym ich treści, jak i wyglądu. Wprowadzano coraz to nowocześniejsze elementy zdobnicze, cytaty i charakterystyczne dla danej epoki zwroty.
Obecnie jeszcze nekrologi zazwyczaj umieszczane są w prasie. Jednak teraz to informacyjne portale internetowe przejmują rolę, jaką do tej pory pełniły gazety w formie papierowej. Dla wielu ludzi to media elektroniczne są codziennym nieodłącznym źródłem najświeższych ważnych informacji, ale dotyczą one tak zwanych „newsów” ogólnokrajowych. Jeżeli interesują nas te sprawy, które są dla nas istotne i dzieją się w najbliższej nam okolicy – nadal często sięgamy po prasę lokalną.
Nekrolog często tworzy się dlatego, by o osobie zmarłej – jej dokonaniach i formie pożegnania z nią mogła się zapoznać dalsza rodzina, znajomi i przyjaciele oraz osoby, które należą do dalszego kręgu współpracowników lub podziwiały daną osobę znając ją jedynie z powodu pełnionej przez nią funkcji. Wtedy najodpowiedniejszą formą będzie dłuższego, lub niewielkich rozmiarów artykuł prasowy, audycja radiowa lub nawet program telewizyjny. Nekrolog ma wtedy na celu za przybliżenie roli, jaką pełniła osoba zmarła oraz uhonorowanie jej pozytywnego wpływu na otoczenie i przyjaciół. Wtedy treść nekrologu zależy od osoby lub instytucji, która jest inicjatorem jego powstania oraz wytycznych, jakie są stosowane przez dane medium. Gdy nekrolog publikowany jest w prasie często zawiera określone elementy graficzne, które zwracają uwagę czytelników na przynależność zmarłego do konkretnej religii, czy społeczności.
Tradycja tworzenia pięknych nekrologów
Dawniej tworzono nekrologi wierszowane i nekrologi w formie poetyckiej, zwróćmy uwagę, że wtedy wiele osób nawet codziennie pisało listy do rodziny i przyjaciół w tradycyjnej formie – wówczas przykładano ogromną wagę do piękna języka, kunsztownie zbudowanych konstrukcji wierszy. Z wielkim pietyzmem podchodzono do ważnych wydarzeń w życiu rodzinnym. Każdy rzemieślnik lub też artysta tworzący grafiki do nekrologów zapoznawał się ze znaczeniem symbolicznym znaków wanitatywnych, włączając klepsydrę, wierzbę płaczącą, brzozy oraz anioły i atrybuty charakterystyczne dla stanu lub zawodu wykonywanego przez zmarłego. Dbano o zachowanie etykiety i wzorów zachowań przekazywanych z pokolenia na pokolenie przez wieki. Dziś często sami zaczynamy tworzyć zupełnie nową tradycję, oderwani od bliskich uczymy się i pracujemy w innych miejscach, niż nasi rodzice, często podróżujemy. Łatwiej poruszamy się w świecie wirtualnym, niż tym pełnym konwenansów i dystynkcji. Dlatego napisanie poprawnego nekrologu nie przychodzi nam tak łatwo.
Dziś również poza prasą możemy umieścić nekrolog wspomnieniowy w specjalnie do tego celu utworzonych serwisach i dowolnie go edytować, by odpowiadał naszym potrzebom.
Kiedy powinniśmy zdecydować się na nekrolog? Gdy chcemy, by wiadomość o śmierci osoby, której pochówek organizujemy dowiedziało się duże grono osób oraz wiemy, że zaproszenie na uroczystości żałobne wypada skierować do wielu osób, a wybierając tylko formę klepsydry lub informując wybrane osoby telefonicznie i tak nie zdołamy wszystkich powiadomić.
Nekrolog, podobnie, jak klepsydra zawiera: imię i nazwisko zmarłego, informacje o dacie, okolicznościach i miejscu śmierci, szczegółową datę i godzinę ceremonii pogrzebowej. Oprócz tych podstawowych informacji w nekrologu można umieścić dodatkowe szczegóły, jak na przykład: krótka wzmianka opisująca osobę zmarłą, jej tytuły, odznaczenia i honorowe wyróżnienia, dane dotyczące wykształcenia, pełnione funkcje i zajmowane stanowisko, okoliczności śmierci, a także wyrazy współczucia dla bliskich. Jeżeli powstanie nekrologu zleca rodzina zmarłego, to często umieszcza wtedy również symbol przynależności do grupy wyznaniowej oraz podpis autorów, czyli kto z rodziny żegna osobę, której poświęcony jest ten nekrolog.
Rodzaje nekrologów:
Dawniej istniały nekrologi wspomnieniowe, dziś odeszliśmy już od tej formy upamiętniania wybitnych osobowości kultury, czy sztuki. Dla współczesnego odbiorcy mediów informacyjnych pozostały już tylko takie rodzaje nekrologów, jak:
– nekrolog informacyjny,
– nekrolog rocznicowy,
– nekrolog będący formą podziękowania,
– nekrolog kondolencyjny.
Nekrologi publikowanych przez rodzinę zmarłego
Nekrolog informacyjny, w którym najbliższa osoba względem zmarłego zawiadamia o dacie pogrzebu.
Nekrolog rocznicowy – w nim również rodzina informuje o zbliżającej się rocznicy śmierci i ewentualnie zaprasza na Mszę Świętą rocznicowa.
Stosuje się także nekrolog w formie podziękowania dla rodziny oraz osób uczestniczących w pogrzebie.
Nekrolog kondolencyjny – właściwy dla instytucji lub zakładu pracy osoby zmarłej
Istnieją również nekrologi kondolencyjne – takiej formy wypada użyć, gdy to na przykład instytucja, lub pracodawca osoby zmarłej występuje jako inicjator powstania nekrologu, wtedy treść nekrologu stanowi publiczne złożenie kondolencji rodzinie żegnanej osoby.
Czy wypada wiadomość o śmierci osoby bliskiej upubliczniać w internecie?
Tak długo, jak ludzie będą przywiązywać wagę do śmierci bliskich osób, czy to ze względu na koneksje rodzinne, czy sympatię spowodowaną znajomością danej osoby z mediów – tak długą będą tworzone nekrologi. W raz ze zmianą naszych przyzwyczajeń dotyczących korzystania z różnego rodzaju mediów informacyjnych, także prasy – zmieniają się też nasze potrzeby otrzymywania takich informacji za pośrednictwem różnych mediów. Musimy więc sami wczuć się w rolę odbiorcy, zwykłego użytkownika danego medium i pomyśleć, czy sami chcielibyśmy tą droga być poinformowani o czyjejś śmierci. To wymaga empatii i będzie też zależeć od wieku osoby, którą chcemy upamiętnić. Najlepiej jest porozmawiać i ustalić to wspólnie z rodziną lub przyjaciółmi tej osoby, którą żegnamy. Dowiedz się również ile dni urlopu okolicznościowego przysługuje Ci po śmierci bliskiej osoby?
Grupa Pogotowie Pogrzebowe
