Kilka słów o shinto
Shinto oznacza „droga bóstw” i jest to głęboko zakorzeniona w tradycji japońska religia naturalna, tzn. nie ma ona założyciela. Jej istnienie sięga początków państwa japońskiego i powstała naturalnie w oparciu o kult natury i przodków. Przez dłuższy czas swojego istnienia nie posiadała źródeł pisanych, wyznawcy korzystali z przekazu ustnego. W VIII wieku n.e. na rozkaz cesarzowej Gemmei spisano pierwsze księgi doktrynalne w celu umocnienia autorytetu władzy i jej rodu. Są to Kojiki (pol. „Księga dawnych wydarzeń”) i Nihon-shoki (pol. „Kroniki japońskie”). Zawierają one mity oraz dzieje kolejnych cesarzy japońskich.
Shinto opiera się na animizmie, czyli przekonaniu, że niektóre rzeczy, zwierzęta lub żywioły posiadają duszę. Charakteryzuje się wiarą w istnienie wielu bóstw zwanych Kami. Są to święte duchy, które swoje uosobienie znajdują we wszystkim, co niezwykłe i co się wyróżnia: siłach natury, elementach krajobrazu, przedmiotach, roślinach, zwierzętach lub ludziach. Ich liczbę umownie określa się na 8 milionów, ale jest to jedynie liczba symboliczna znacząca, że jest ich niezliczenie wiele.
Jeżeli człowiek zrobi coś złego, spotyka go za to kara boska mająca mu uświadomić, że zgrzeszył, dlatego kataklizmy lub choroby również interpretowano jako gniew bogów. Aby odkupić swoje winy, wyznawcy shinto wykonują akt rytualnego oczyszczenia.
Śmierć jako temat tabu
Wyznawcy shinto przykładają dużą wagę do zachowania czystości duszy i ciała. Zachowanie czystości jest o tyle trudne, że niektóre zmazy powodujące skarżenie są od człowieka niezależne, a na gniew bogów można się narazić nawet nieświadomie. Jedną ze zmaz jest obcowanie ze śmiercią. Z tego powodu pogrzeb jest bardzo kłopotliwy dla wyznawców shinto. Z pomocą przychodzi tutaj buddyzm, który koegzystuje z shinto w Japonii od VI wieku n.e. W myśl zasady „wilk syty i owca cała” kapłani shinto często przekazują odprawienie pogrzebu mnichom buddyjskim. Jest to rozwiązanie korzystne dla obu stron, ponieważ odprawienie pogrzebu jest dla buddysty dobrym uczynkiem, a kapłan shintoicki unika dzięki temu zmazy. Z tego powodu panuje powiedzenie, że „Japończyk rodzi się shintoistą, a umiera buddystą”.
Aby dowiedzieć się więcej o buddyjskiej ceremonii pogrzebowej, zachęcamy do przeczytania artykułu – Zwyczaje pogrzebowe w buddyzmie
Pogrzeb w obrządku shinto
Mimo iż pogrzeby buddyjskie są najpopularniejsze w Japonii, to pogrzeby tradycyjne także się odbywają. Ceremonia składa się z kilku etapów:
- Zasłonięcie ołtarza shinto białą szatą, aby uchronić go i kami od kontaktu ze śmiercią.
- Matsugo no mizu – rytuał „wody ostatniej chwili”. Polega on na zwilżeniu ust nieboszczyka wodą. Powinien zostać wykonany przez kogoś bliskiego jak najwcześniej od momentu zgonu. Kolejnym krokiem jest obmycie ciała przez członków rodziny zmarłego.
- Makura nao shinogi – zmarłego układa się na poduszce w takiej pozycji, aby jego głowa skierowana była w kierunku północnym. Oprócz tego obok nieboszczyka kładzie się nóż lub miecz w celu ochrony przed złymi duchami, oraz ustawia się mały ołtarz z ryżem, solą, wodą i ulubionymi przedmiotami zmarłego.
- Nōkan no gi – złożenie ciała w trumnie. Czasami do trumny wkłada się rzeczy, które zmarły cenił za życia. Po zamknięciu trumny jest ona oczyszczana, a zarówno kapłan, jak i żałobnicy wykonują temizu – oczyszczenie się za pomocą opłukania rąk i ust oraz składają dary.
- Tsuya Sai – czuwanie przy zwłokach rozpoczynane od temizu. Kapłan modli się za zmarłego, a żałobnicy oferują Tamagushi – udekorowaną gałązkę z drzewa Sakaki.
- Senrei Sai – przeniesienie duszy zmarłego do drewnianego pudełka, które kapłan trzyma nad zmarłym podczas rytuału.
- Poczęstunek dla żałobników – ważne, aby jedzenie było przygotowane w innym pomieszczeniu. W czasie poczęstunku goście wręczają rodzinie zmarłego specjalne koperty z pieniędzmi.
- Główna część ceremonii – nabożeństwo wygląda podobnie do czuwania i odbywa się w tym samym miejscu ok. 2 dni po śmierci. Pomieszczenie jest oczyszczane, żałobnicy ponownie wykonują temizu, oferują Tamagushi i składają kondolencje, a kapłan modli się i wygłasza przemówienie na cześć zmarłego.
- Przejście na cmentarz – uroczyste przeniesienie trumny do krematorium lub bezpośrednio na cmentarz w celu złożenia ciała do grobu.
- Zakończenie pogrzebu – po powrocie do domu następuje ostateczne oczyszczenie się za pomocą wody z solą, ogłoszenie duchowi o końcu pogrzebu i odprawienie rytuału Naorai, który polega na wypiciu świętego sake i zjedzeniu świętego jedzenia przez uczestników uroczystości.
Należy pamiętać, że shinto nie ma jednolitej ceremonii pogrzebowej i może się ona nieco różnić w zależności od regionu lub kapłana. Wiele wierzeń jest inspirowane buddyzmem, ponieważ Japończycy często wyznają obie religie. Przykładem tego jest ceremonia 50-dniowa, odpowiadająca 49 dniom w buddyzmie.
Grupa Pogotowie Pogrzebowe